Тамырдың варикоздық кеңеюі

Анатомия және варикоздың даму механизмі

Анатомия және варикоздың даму механизмі

1. Беткейлік тамырлар: терінің астында орналасып, оңай көрінеді.
2. Терең тамырлар: бұлшықеттер арқылы өтіп, қанның негізгі бөлігін жүрекке тасымалдайды.
3. Перфоранттық (байланыстырғыш) тамырлар: беткейлік және терең тамырларды біріктіреді.

Анатомия және варикоздың даму механизмі

• Қақпақшалар қанның кері ағуын болдырмайды.
• Қалыпты жағдайда қан бұлшықеттердің жиырылуы (“бұлшықет сорғысы”) және кеуде қуысындағы қысым арқылы жоғары көтеріледі.

Анатомия және варикоздың даму механизмі

• Қақпақшалардың зақымдалуы кезінде қан кері ағады (рефлюкс), бұл тамырдағы қысымның артуына әкеледі.
• Қысымның жоғарылауы тамыр қабырғаларын созады, бұл олардың деформациясына алып келеді.
• Қан айналымы бұзылып, ісіну мен қабыну пайда болады.

Анатомия және варикоздың даму механизмі

• Варикоздық кеңею – қан тамырларының ең кең тараған ауруларының бірі.
• Әйелдерде варикоз ер адамдарға қарағанда 2–3 есе жиі кездеседі.
• Ересектердің шамамен 25–30%-ында варикоз бар, ал 10–15%-ы асқынған формаларын бастан өткереді.

Анатомия және варикоздың даму механизмі

Генетикалық

• Варикоздың отбасылық тарихы – негізгі бейімділік факторы.

Физиологиялық және гормоналдық

• Жасы: 50 жастан кейін қауіп айтарлықтай артады.
• Жынысы: әйелдерде қауіп жоғары, себебі:
  • Гормоналдық өзгерістер (етеккір циклі, жүктілік, менопауза).
  • Гормоналдық контрацептивтер мен гормондарды алмастыру терапиясының әсері.
• Жүктілік:
  • Қан айналымының көлемінің артуы.
  • Кіші жамбастағы тамырларға өсіп келе жатқан жатырдың қысымы.
  • Тамыр қабырғаларын әлсірететін гормоналдық өзгерістер.

Өмір салты

• Аз қимыл-қозғалыс (мысалы, отырықшы жұмыс).
• Аяқта ұзақ уақыт тұру (мысалы, мұғалімдер, сатушылар, хирургтар).
• Тар киім кию және биік өкшелі аяқ киім пайдалану.

Медициналық жағдайлар

• Семіздік: тамырларға қосымша қысым түсіреді.
• Ішкі қысымды арттыратын созылмалы аурулар (мысалы, созылмалы жөтел, іш қату).

Варикоз классификациясы

Аурудың сатылары бойынша (CEAP-классификациясы):

1. С0: Тамырлардың көрінетін өзгерістері жоқ.
2. С1: Қан тамырлары жұлдызшалары немесе ретикулярлық тамырлар.
3. С2: Көрінетін варикоздық тамырлар (диаметрі >3 мм).
4. С3: Терідегі өзгеріссіз аяқтардың ісінуі.
5. С4: Терінің өзгерістері (гиперпигментация, экзема, липодерматосклероз).
6. С5: Жазылған веноздық жаралар.
7. С6: Белсенді веноздық жаралар.

Формасы бойынша:

• Біріншілік варикоз: алдын ала аурусыз дамиды.
• Екіншілік варикоз: терең тамыр тромбозымен немесе басқа бұзылулармен байланысты.

Тамырдың варикоздық кеңеюі тек косметикалық мәселе емес, сонымен қатар күрделі медициналық жағдай. Алғашқы белгілер пайда болған кезде уақытылы диагностика мен емдеу маңызды. Қазіргі заманғы әдістер варикозды тиімді емдеп, асқынулардың алдын алуға мүмкіндік береді.

Симптомдар

1. Алғашқы белгілер:
   • Аяқтың ауырлық сезімі.
   • Шаршаудың тез пайда болуы.
   • Кешке қарай жеңіл ісіну.
2. Прогрессия симптомдары:
   • Үлкейген, ирелеңдеген тамырлар.
   • Ауырсыну, күйдіру немесе қышу.
   • Түнде пайда болатын құрысулар.
   • Тұрақты ісінулер.
3. Асқынған формалар:
   • Терінің түсінің өзгеруі (қараю, қызару).
   • Тіндердің қаттылығының артуы (липодерматосклероз).
   • Жазылуы қиын веноздық жаралар.
   • Варикоздық тамырлардың қан кетуі.

Диагностика

Клиникалық тексеріс

• Тамырлардағы көрінетін өзгерістерді тұрып тұрған күйінде бағалау.
• Қақпақша функциясын тексеруге арналған сынақтар, мысалы, Тренделенбург сынағы.

Аспаптық әдістер

1. Дуплексті ультрадыбыстық зерттеу (УДЗ):
   • Диагностикадағы алтын стандарт.
   • Тамырлардың өткізгіштігін, қақпақшалардың жағдайын және тромбтардың бар-жоғын бағалайды.
2. Флебография:
   • Контрастпен жасалатын рентгенологиялық зерттеу.
   • Күрделі жағдайларда қолданылады.
3. МРТ немесе КТ-флебография:
   • Асқынған жағдайларда (мысалы, терең тамыр тромбозы) қолданылады.

Емдеу әдістері

Варикозды емдеу аурудың сатысына байланысты консервативті немесе хирургиялық болуы мүмкін.

Консервативті емдеу

1. Өмір салты:
   • Үнемі физикалық жаттығулар жасау (жүру, жүзу).
   • Қан айналымын жақсарту үшін аяқты жоғары көтеру.
   • Ұзақ уақыт тұрудан немесе отырудан аулақ болу.
2. Компрессиялық терапия:
   • Арнайы шұлықтар немесе гольфтар қысымды реттеп, веноздық ағуды жақсартады.
3. Дәрілік препараттар:
   • Венотониктер (Диосмин, Гесперидин): тамыр қабырғаларын нығайтады.
   • Антикоагулянттар (Гепарин): тромб түзілуінің алдын алады.
   • Қабынуға қарсы дәрілер (Ибупрофен): ауырсыну мен ісінуді азайтады.

Минималды инвазивті әдістер

1. Склеротерапия:
   • Тамырды “жабуға” арналған арнайы затты енгізу.
   • Ұсақ тамырлар мен қан тамырлары жұлдызшаларына жарамды.
2. Эндовенозды лазерлік терапия (EVLT):
   • Лазерді пайдаланып зақымдалған тамырды жабу.
3. Радиожиіліктік абляция (RFA):
   • Ірі тамырларды емдеуге арналған жылу қолдану.
4. Микрофлебэктомия:
   • Кішкентай кесулер арқылы зақымдалған тамырларды алып тастау.

Хирургиялық емдеу

1. Флебэктомия:
   • Үлкен варикоздық тамырларды кесулер арқылы алып тастау.
2. Лигация және стриппинг:
   • Ұзын тамырларды байлап, алып тастау.

Асқынулар

1. Тромбофлебит: қабыну және тромб түзілуі.
2. Трофикалық жаралар: ұзақ уақыт жазылмайтын жаралар.
3. Қан кету: варикоздық тамырлардың зақымдалуы.
4. Созылмалы веноздық жеткіліксіздік: қан айналымының тұрақты бұзылуы.

Алдын алу

1. Үнемі физикалық жаттығулар жасау.
2. Дене салмағын бақылау.
3. Аяқтарды күніне бірнеше рет 10–15 минутқа көтеру.
4. Компрессиялық киімдерді кию.
5. Ұзақ уақыт тұрудан немесе отырудан аулақ болу.

Сұрақтар пен жауаптар