Шешек ауруы

Себептері

Varicella-Zoster вирусы – өте жұқпалы патоген және келесі жолдармен таралады:

1. Ауа-тамшы жолы:
   • Жөтелу, түшкіру немесе сөйлесу кезінде сілекей мен қақырық тамшылары арқылы жұғады.
   • Вирус бөртпе шықпай тұрып та бөлінеді.
2. Бөртпемен тікелей байланыс:
   • Бөртпелердегі көпіршіктердің ішінде вирус белсенді болады, әсіресе олардың алғашқы күндерінде.
3. Заттар арқылы байланыс (сирек):
   • Вирус заттарда қысқа уақыт сақталады.

Вирустың төзімділігі:

• Ағзадан тыс вирус ультракүлгін сәулелер, жылу және дезинфекциялық құралдардың әсерінен тез жойылады.

Неліктен вирус өте жұқпалы?

Тыныс жолдары арқылы таралуы және жақын орналасқан жасушаларды тез жұқтыру қабілеті Varicella-Zoster вирусын ең жұқпалы вирустардың бірі етеді.

Симптомдары

Су шешек бірнеше кезеңдерде дамиды:

1. Инкубациялық кезең:

• Жұққаннан кейін 10–21 күнге дейін созылады.
• Симптомдар болмайды, бірақ вирус ағзада көбейеді.

2. Продромалды кезең:

• 1–2 күнге созылады.
• Жалпы белгілері:
  • Температураның көтерілуі (38–39°C-қа дейін).
  • Бас ауруы.
  • Тәбеттің төмендеуі.
  • Жалпы әлсіздік.
  • Іштің ауыруы (кейде балаларда).

3. Бөртпе кезеңі:

• Ұзақтығы: 5–7 күн.
• Бөртпенің сипаты:
  • Қызыл дақтар папулаға (кішігірім төмпешіктерге), содан кейін мөлдір сұйықтық толтырылған көпіршіктерге айналады.
  • 2–3 күн ішінде көпіршіктер кеуіп, қабыршаққа айналады.
  • Жаңа бөртпелер әр 1–2 күн сайын пайда болуы мүмкін.
• Қышу: әсіресе балалар үшін ең жағымсыз белгілердің бірі.

4. Жазылу кезеңі:

• Бөртпе толықтай қабыршақтанып, 1–2 апта ішінде түсе бастайды.
• Терінің уақытша қараюы (гиперпигментация) немесе тыртықтардың қалуы сирек кездеседі (тырнағанда).

Қауіп тобы

Ауру ауыр өтетін қауіп тобына кіретіндер:

• 1 жасқа дейінгі балалар: ананың берген иммунитеті жеткіліксіз болуы мүмкін.
• Жасөспірімдер мен ересектер: белгілері айқын болып, асқыну қаупі жоғары болады.
• Жүкті әйелдер:
  • Ана үшін қауіп: ауыр вирустық пневмония.
  • Ұрық үшін қауіп:
    • Туа біткен су шешек синдромы (жүктіліктің 20 аптасына дейін жұққан жағдайда): даму кемістіктері, терідегі тыртықтар, салмақтың аз болуы.
    • Неонаталды су шешек (анасы босанғаннан 5 күн бұрын немесе кейінірек жұқтырса): емсіз өлім-жітім 30%-ға дейін жетуі мүмкін.
• Иммунитеті төмен адамдар:
  • ВИЧ/СПИД-пен ауыратындар.
  • Химиотерапия немесе иммуносупрессант қабылдаушылар.
  • Орган трансплантациясынан кейінгі адамдар.

Асқынулар

Жеңіл асқынулар:

• Терінің бактериалды инфекциясы.
• Тамақ пен сусыннан бас тарту салдарынан сусыздану.

Ауыр асқынулар:

1. Неврологиялық:
   • Энцефалит: ми қабынуы, құрысулар, кома.
   • Мишық атаксиясы: қозғалыс үйлесімінің бұзылуы, жүрудің тұрақсыздығы.
   • Менингит.
2. Тыныс алу жолдары:
   • Вирустық пневмония: әсіресе ересектер, шылымқорлар және жүкті әйелдер арасында жиі кездеседі.
3. Рей синдромы:
   • Балаларда аспирин қолданған жағдайда: бауыр мен мидың ауыр зақымдануы.
4. Гематологиялық:
   • Тромбоцитопения: тромбоциттер санының азаюы, қан кету қаупін арттырады.

Диагностика

Су шешек диагностикасына мыналар кіреді:

1. Клиникалық тексеру:
   • Бөртпелердің ерекшеліктері.
   • Көпіршіктердің бір мезгілде бірнеше кезеңде болуы.
2. Лабораториялық сынақтар:
   • ПТР: вирус ДНҚ-ны анықтау.
   • Серология: IgM және IgG антиденелерін анықтау.
3. Айырмашылық диагностикасы:
   • Герпес.
   • Аллергиялық дерматит.
   • Улы бөртпе.

Емдеу

Су шешекті емдеу симптомдарды жеңілдету және асқынулардың алдын алу шараларын қамтиды.

1. Симптоматикалық емдеу:

• Дене қызуын төмендету:
  • Парацетамол. Аспиринді қолдануға болмайды!
• Қышуды басу:
  • Антигистаминдік дәрілер (лоратадин, цетиризин).
  • Каламин лосьоны, сұлы қосылған ванналар.
• Бөртпелерді зарарсыздандыру:
  • Көмірқышқылды ерітінділер немесе фурацилин (кей елдерде жасыл дәрі қолданылады).

2. Вирустық инфекцияға қарсы емдеу:

• Ацикловир: қауіп тобына кіретін немесе ауыр түрде ауыратын науқастарға тағайындалады.
• Иммуноглобулиндер:
  • Жүкті әйелдерге, нәрестелерге, иммунитеті төмен адамдарға қолданылады.

Алдын алу

Вакцинация:

• Вакциналар: Varivax, ProQuad (MMRV).
• Вакцинация кестесі:
  • Бірінші доза: 12–15 айлық жаста.
  • Екінші доза: 4–6 жаста.
• Тиімділігі: Аурудың ауыр түрлерінен қорғау көрсеткіші 98%.

Контакттан кейінгі профилактика:

• Байланыстан кейін 72 сағат ішінде вакцина енгізу.
• Жүкті әйелдер мен иммунитеті төмен адамдарға иммуноглобулиндер қолдану.

Cұрақтар мен жауаптар