Қысқагөздік (миопия)

Жалпы мәліметтер

Эпидемиология:

• Әлемде миопияның таралуы артып келеді. Зерттеулердің мәліметтері бойынша, 2050 жылға қарай әлем халқының шамамен 50%-ы миопиямен зардап шегеді.
• Дамыған елдерде балалар арасында бұл көрсеткіш 20-40%-ға жетеді.
• Жоғары миопия (минус 6,0 диоптриядан жоғары) жағдайлардың 10%-ына дейін құрайды және елеулі асқынулармен байланысты.

Физиологиялық негіздер:

• Жарық торқабыққа емес, оның алдына шоғырланады, себебі көз алмасы ұзарады немесе мөлдірқабық (роговица) тым қисайған.
• Склер және торқабық тіндеріндегі құрылымдық өзгерістер торқабықтың ажырау, миопиялық макулопатия және глаукома сияқты асқынулар қаупін арттырады.

Миопияның жіктелуі

Дәрежесіне қарай:

• Жеңіл: минус 3,0 D (диоптрия) дейін.
• Орташа: минус 3,0-ден минус 6,0 D-ға дейін.
• Жоғары: минус 6,0 D-дан жоғары.

Шығу тегіне қарай:

• Аксиалдық миопия: көз алмасының ұзындығының ұзаруы нәтижесінде пайда болады.
• Рефракциялық миопия: мөлдірқабық немесе көз бұршағының жарықты тым қатты сындыруынан.
• Түнгі миопия: жарық аз кезде көрудің нашарлауы.
• Жалған миопия: көзге шамадан тыс жүктеме салдарынан уақытша аккомодация бұзылысы.

Прогрессиясына қарай:

• Тұрақты: дененің өсуі аяқталғаннан кейін өзгермейді.
• Прогрессивті: жылына 1 диоптрия немесе одан көп нашарлайды, бақылауды қажет етеді.

Қауіп факторлары

Генетикалық:

• Ата-аналарында миопия болса, балаларда бұл аурудың даму қаупі 2-3 есе жоғары.

Қоршаған орта:

• Ашық ауада аз уақыт өткізу.
• Жақыннан көруге ұзақ уақыттық жүктеме (гаджеттер, кітаптар, компьютерлер).

Жеке ерекшеліктер:

• Көрудің шамадан тыс жүктелуіне бейімділік.
• Жұмыс орнындағы жарықтандырудың жеткіліксіздігі.

Патогенез

Миопия көз алмасы ұзара бастаған кезде дамиды. Бұл жарықтың торқабыққа шоғырлануына кедергі келтіреді. Себептері:

• Склер мен мөлдірқабықтағы тіндердің өзгеруі.
• Көздің өсуін молекулалық деңгейде реттеудің бұзылуы.
• Сыртқы факторлардың әсері (жарықтандыру, жақыннан жұмыс істеу).

Диагностика

Диагностикалық әдістер:

1. Көру өткірлігін тексеру:
   • Сивцев немесе Snellen кестесін пайдалану.
2. Рефрактометрия:
   • Көздің жарықты сындыру қабілетін автоматты өлшеу.
3. Офтальмоскопия:
   • Торқабықтың өзгерістерін анықтау үшін көз түбін зерттеу.
4. Көздің ультрадыбыстық зерттеуі (УДЗ):
   • Көз алмасының ұзындығын анықтау.
5. Кератометрия және мөлдірқабықтың топографиясы:
   • Мөлдірқабықтың қисықтығын және пішінін өлшеу.

Қосымша тесттер:

• Контакт линзалары үшін маңызды болып табылатын көз жасы өндіру деңгейін бағалау (Ширмер тесті).
• Жоғары миопия кезінде көз түбін суретке түсіру.

Қысқагөздік — бұл тек көру сапасының мәселесі емес, сонымен қатар елеулі асқынулардың ықтимал қаупі. Қазіргі медицина диагностика, емдеу және алдын алудың кең таңдауын ұсынады. Офтальмологқа үнемі бару және ұсыныстарды сақтау миопияның прогрессиясы мен асқынуларын болдырмауға көмектеседі.

Симптомдары

• Алыс қашықтықтағы заттарды бұлдыр көру.
• Фокусты жақсарту үшін көзді сығырайту.
• Ұзақ жұмыс істегеннен кейін көздің шаршауы.
• Бастың ауырсынуы, әсіресе кешке.
• Түнгі миопия: жарық аз болғанда көрудің нашарлауы.

Заманауи емдеу әдістері

1. Көруді түзету

• Көзілдірік: Көпшілік үшін қарапайым және қауіпсіз шешім.
• Контакт линзалары: Жұмсақ, қатты газ өткізгіш, мультифокалды түрлері бар.

2. Прогрессияны бақылау

• Атропин тамшылары: Балаларда миопияның прогрессиясын баяулатады.
• Ортокератология: Түнгі линзалар мөлдірқабықтың пішінін уақытша өзгертеді.
• Мультифокалды линзалар немесе көзілдірік: Торқабықтағы жүктемені теңестіреді.

3. Хирургиялық емдеу

• LASIK: Лазерлік түзету, мөлдірқабық пішінін өзгертеді.
• PRK: LASIK баламасы, жұқа мөлдірқабықтарға жарамды.
• SMILE: Минималды инвазивті әдіс.
• Факикалық линзаларды имплантациялау: Жоғары миопиясы бар науқастарға арналған.

Алдын алу

1. Көрумен жұмыс істегенде үзіліс жасау (20-20-20 ережесі: әр 20 минут сайын 20 секунд бойы 20 фут қашықтықтағы нысанға қараңыз).
2. Ашық ауада көбірек уақыт өткізу.
3. Жұмыс орнын дұрыс жарықтандыру.
4. Гаджеттерді пайдалану уақытын шектеу.

Асқынулар

1. Торқабықтың ажырауы:
   • Симптомдары: “жарқылдаған” жарықтар, көрудің күрт нашарлауы.
   • Шұғыл емді қажет етеді.
2. Миопиялық макулопатия:
   • Торқабықтың орталық аймағының зақымдануы.
3. Глаукома:
   • Көзішілік қысымның жоғарылауы.
4. Катаракта:
   • Жоғары миопия кезінде жиі кездеседі.

Балалар мен миопия

Балаларда миопия тез прогрессияға ұшырайды. Қазіргі әдістер:

• Ортокератологиялық линзалар.
• Төмен дозалы атропин (0,01%).
• Мультифокалды көзілдіріктер.
• Экран алдында өткізілетін уақытты бақылау.

Жиі қойылатын сұрақтар