Гидронефроздың себептері
1. Туа біткен себептер:
- Несеп жолдарының дамуындағы аномалиялар балаларда гидронефроздың негізгі себебі болып табылады. Мысалы, пиелоуретералдық байланыс аймағының тарылуы несептің қалыпты ағуына кедергі жасайды.
- Ұл балаларда кездесетін артқы уретралық клапан несептің ағып шығуына кедергі келтіретін туа біткен аномалия.
2. Жүре пайда болған себептер:
- Несеп жолындағы тастар: Тас несепағарды бітеп, несептің ағуын тежейді. Бұл жағдайда гидронефроз жиі белдегі ауырсынумен (бүйрек коликасы) және қан аралас несеппен қатар жүреді.
- Ісіктер: Бүйрек, несепағар және жамбас ісіктері несеп жолдарын механикалық қысып тастауы мүмкін.
- Қуықасты безінің гиперплазиясы: 60 жастан асқан ерлерде несептің ағуына жиі кедергі жасайды.
- Инфекциялар: Несеп жолдарының инфекциялары ісіну мен қабынуды тудырып, уақытша несеп ағымын бұзуы мүмкін.
- Неврологиялық бұзылулар: Жұлын жарақаты сияқты жүйке жүйесінің аурулары несептің шығуына әсер етуі мүмкін.
3. Жүктілік: Жүктілік кезінде жатыр несепағарларды, көбінесе оң жақта, уақытша қысып тастайды. Бұл жағдай босанғаннан кейін әдетте өздігінен жойылады.
4. Жарақаттар және хирургиялық асқынулар: Гинекологиялық операциялар кезінде несепағардың зақымдалуы тарылуға және гидронефрозға әкелуі мүмкін.
Гидронефроздың белгілері
Өткір гидронефроз:
Белгілері кенеттен пайда болады, көбінесе несепағарды тастың бітеп тастауынан. Бұл жағдайда белдің немесе бүйірдің қатты ауыруы байқалады (бүйрек коликасы). Ауырсыну шап аймағына немесе санға берілуі мүмкін. Сондай-ақ, науқастарда жүрек айнуы, құсу және несепте қан болуы мүмкін. Егер инфекция қосылса, дене қызуы көтеріледі, қалтырау және жалпы әлсіздік байқалады.
Созылмалы гидронефроз:
Созылмалы жағдайда белгілері жеңілірек болады. Науқастар белдің ауырсынуын, бүйрек аймағында ауырлық сезімін және жалпы әлсіздікті байқайды. Созылмалы гидронефроз асқынуларға, мысалы, инфекцияға немесе бүйрек жеткіліксіздігіне әкелгенге дейін ешқандай белгілер бермеуі мүмкін. Кейде несеп мөлшері азаюы (олигоурия) немесе мүлде тоқтауы (анурия) мүмкін.
Балаларда:
Балаларда гидронефроз өсудің және дамудың баяулауымен, іштің үлкеюімен көрінуі мүмкін. Нәрестелер жиі ауырсынудан жылайды, бірақ оның нақты себебін тек аспаптық тексеру арқылы анықтауға болады.
Диагностика
Лабораториялық зерттеулер:
- Жалпы несеп талдауы: Несептегі қан, ақуыз, лейкоциттер немесе бактерияларды анықтайды.
- Қанның биохимиялық талдауы: Бүйрек қызметін, әсіресе креатинин мен мочевинаның деңгейін бағалауға мүмкіндік береді.
- Несептің бактериологиялық себіндісі: Инфекция күдігінде патогенді анықтау үшін жүргізіледі.
Аспаптық әдістер:
- Бүйректің ультрадыбыстық зерттеуі (УДЗ):
- Гидронефрозды анықтаудың негізгі әдісі. Ол несептің тоқтап қалғанын, тастарды және бүйрек өлшемдерін бағалайды.
- Компьютерлік томография (КТ):
- Несепағардағы тастар немесе ісіктер сияқты гидронефроз себептерін анықтау үшін қолданылады.
- Магнитті-резонанстық урография (МРТ):
- Жұмсақ тіндер мен несеп жолдарының анатомиясын анықтауда тиімді.
- Радиоизотопты ренография:
- Әр бүйректің қызметін жеке бағалайды.
- Экскреторлық урография:
- Контраст заттарын пайдаланып, несеп жолдарын визуализациялауға мүмкіндік береді.
Емдеу
Консервативті ем:
- Симптомсыз немесе жеңіл жағдайларда бақылау. Инфекция кезінде антибиотиктер қолданылады.
- Ауырсынуды жеңілдету үшін ибупрофен немесе парацетамол сияқты ауырсынуды басатын дәрілер тағайындалады.
Хирургиялық ем:
- Пиелопластика: Несептің ағуын қалпына келтіру үшін тарылған немесе бітелген аймақты алып тастау.
- Тастарды алып тастау: Литотрипсия немесе үлкен тастарды хирургиялық жолмен жою.
- Нефростома: Ауыр гидронефроз кезінде несептің уақытша ағуын қамтамасыз ету үшін түтік қою.
- Ісіктерді резекциялау: Несеп жолдарын қысып тастаған жаңа түзілімдерді жою.
Асқынулар
Емделмеген гидронефроз келесі асқынуларға әкелуі мүмкін:
- Бүйрек жеткіліксіздігі: Бүйрек тінінің қайтымсыз зақымдануы.
- Рубцтану: Зақымдалған бүйрек тінінде тыртықтардың пайда болуы.
- Пиелонефрит: Несептің тоқтап қалуы салдарынан инфекция.
- Уросепсис: Инфекцияның қанға таралуы.
- Артериялық гипертензия: Бүйрек қызметінің бұзылуы нәтижесінде қан қысымының көтерілуі.
Болжам және алдын алу
Уақытында анықталып, емделген жағдайда болжам қолайлы. Алайда созылмалы және асқынған жағдайларда бүйрек қызметі қайтымсыз зақымдалуы мүмкін. Алдын алу үшін инфекцияларды уақытында емдеу, тұрақты медициналық тексерістерден өту, несептас ауруларын бақылау маңызды.
