Гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы (ГЭРА)

Негізгі белгілер

ГЭРА әдеттегі және атипиялық белгілермен көрінуі мүмкін:

1. Әдеттегі белгілер:
   • Күйдіргі: төс сүйегі артында немесе іштің жоғарғы жағында жану сезімі. Күйдіргі тамақтанғаннан кейін, жатып жатқанда немесе физикалық күш салу кезінде күшеюі мүмкін.
   • Қышқыл кекіру: ауызда қышқыл немесе ащы дәм сезіну.
   • Кеудедегі ауырсыну: көбінесе жүрек ауруымен шатастырылады, әсіресе тамақтан кейін немесе жатып жатқанда ауырсыну күшейсе.
2. Атипиялық белгілер:
   • Созылмалы жөтел: асқазан құрамының қышқылы тыныс алу жолдарын тітіркендіруінен болады.
   • Дауыс қарлығуы: рефлюкс нәтижесінде дауыс сіңірлерінің тітіркенуі.
   • Тамақтағы ауырсыну немесе созылмалы фарингит.
   • Тіс эмалінің эрозиясы: қышқылдың тіс эмаліне тұрақты әсерінен.
   • Тамақта “түйін” сезімі: рефлюкспен байланысты болуы мүмкін.
3. Тревождық симптомдар (алаңдататын белгілер):
   • Тамақты жұтудағы қиындық (дисфагия).
   • Қанды құсу немесе кофе қою сияқты құсу.
   • Себепсіз салмақ жоғалту.
   • Кеудедегі тұрақты ауырсыну, әсіресе түнде.

Себептері мен қауіп факторлары

ГЭРА бірнеше факторлардың жиынтығынан дамиды:

1. Төменгі өңеш сфинктерінің жұмысының бұзылуы:
   • Оның тонусының төмендеуі сфинктердің ашық болуына әкеледі, бұл асқазанның ішіндегі заттардың өңешке өтуіне мүмкіндік береді.
2. Асқазанның баяу босатылуы:
   • Бұл рефлюкс ықтималдығын арттырады.
3. Өңештің диафрагмалық тесігінің жарығы:
   • Жарық өңеш пен асқазан арасындағы анатомиялық тосқауылды бұзады.
4. Өмір салты факторлары:
   • Артық салмақ.
   • Темекі шегу, бұл сфинктердің тонусын төмендетеді.
   • Кофе, алкоголь, шоколад, ащы немесе майлы тағамдарды пайдалану.
5. Дәрілік препараттар:
   • Стероидты емес қабынуға қарсы препараттар (СҚҚП).
   • Седативті дәрілер.
   • Антидепрессанттар.
6. Қосалқы аурулар:
   • Қант диабеті (әсіресе гастропарез болғанда).
   • Склеродермия.

Көптеген науқастар ұсыныстарды сақтаған кезде симптомдарды бақылауға қол жеткізе алады. Алайда, ГЭРА жиі өмір бойы бақылауды қажет етеді, әсіресе анатомиялық бұзылулар немесе асқынулар болған жағдайда.

Диагностика

ГЭРА-ны нақты диагностикалау, әсіресе симптомдар түсініксіз немесе асқынған болса, кешенді көзқарасты қажет етеді.

1. Анамнез жинау:
   • Дәрігер симптомдардың сипатын, олардың ұзақтығын және тамақтану мен физикалық белсенділікпен байланысын анықтайды.
2. Эзофагогастродуоденоскопия (ЭГДС):
   • Өңештің зақымдану дәрежесін (эрозиялар, жаралар, стриктуралар) бағалауға мүмкіндік береді.
   • Барретт өңешін болдырмауға көмектеседі.
3. Өңештің pH-метриясы:
   • Қышқыл рефлюкстің күнделікті эпизодтарын өлшейді.
   • Атипиялық симптомдары бар науқастарда ГЭРА-ға күдік туындаған жағдайда ұсынылады.
4. Өңеш манометриясы:
   • Өңештің тонусы мен қысқаруын зерттейді, басқа патологияларды жоққа шығаруға көмектеседі.
5. Протондық сорғы ингибиторлары (ИПП) сынағы:
   • ИПП қабылдау кезінде симптомдар жоғалса, ГЭРА диагнозы расталады.
6. Барий қосылған рентгенография:
   • Өңештің диафрагмалық тесігінің жарығын бағалау үшін қолданылады.

Емдеу

ГЭРА емдеуге өмір салтын өзгерту, дәрілік терапия және ауыр жағдайларда хирургиялық араласу кіреді.

1. Өмір салтын өзгерту

• Түнгі рефлюкстің алдын алу үшін төсек басын 10-15 см көтеру.
• Ұйықтар алдында 2–3 сағат бұрын тамақтанбау.
• Майлы, ащы, қышқыл тағамдардан бас тарту және тағам мөлшерін азайту.
• Темекі мен алкогольден бас тарту.
• Тұрақты физикалық белсенділік және салмақ жоғалту.

2. Дәрілік терапия

• Протондық сорғы ингибиторлары (ИПП):
• Омепразол, лансопразол, эзомепразол.
• Курстың ұзақтығы симптомдардың ауырлығына байланысты (әдетте 4-8 апта).
• Антацидтер:
• Күйдіргіні жылдам басу (Гевискон, Ренни).
• Ұзақ мерзімді емдеу үшін пайдаланылмайды.
• H2-рецепторлардың блокаторлары:
• Фамотидин, ранитидин (ИПП-ге қарағанда тиімділігі төмен).
• Прокинетиктер:
• Домперидон, метоклопрамид.
• Асқазан моторикасы бұзылған жағдайда тағайындалады.

3. Хирургиялық ем

• Ниссен әдісімен фундопликация:
• Асқазанның жоғарғы бөлігін өңештің айналасына орап, төменгі өңеш сфинктерін нығайту.
• ГЭРА-ның ауыр түрлерінде тиімді.
• Линкс жүйесі:
• Сфинктер жұмысын жақсартатын магниттік сақина имплантациясы.
• Эндоскопиялық әдістер:
• Кейбір жағдайларда өңеш сфинктерін нығайту үшін қолданылады.

Мүмкін болатын асқынулар

1. Эзофагит:
   • Өңештің созылмалы қабынуы, ауырсыну мен қан кетуді тудырады.
2. Барретт өңеші:
   • Өңештің қалыпты эпителийінің цилиндрлік эпителийге ауысуы, бұл қатерлі ісік қаупін арттырады.
3. Өңеш стриктурасы:
   • Өңештің тарылуы, жұтқанда қиындық тудырады.
4. Өңеш аденокарциномасы:
   • Барретт өңешінің ұзақ ағымында пайда болатын онкологиялық асқыну.

Сұрақтар мен жауаптар