Диабеттік ретинопатия

Диабеттік ретинопатияның себептері

Диабеттік ретинопатия қандағы қант деңгейінің ұзақ уақыт бойы жоғары болуы нәтижесінде дамиды. Глюкозаның жоғары деңгейі көздің тор қабығындағы ұсақ қан тамырларының (капиллярлардың) қабырғаларын зақымдап, олардың ағып кетуіне және бітелуіне әкеледі. Бұл жағдай микроқан тамырлық ауру деп аталады.

Зақымдалған қан тамырлары сұйықтық пен қанды сыртқа шығара бастайды, нәтижесінде тор қабықтың ісінуі мен ұсақ қан кетулері пайда болады. Біртіндеп бұл тор қабық тіндерінің оттегі тапшылығына әкеледі. Мұның орнын толтыру үшін ағза жаңа, бірақ нәзік қан тамырларын (неоваскуляризация) құра бастайды, олар жиі жарылып, қан кетуіне себеп болады.

Қауіп факторлары мыналарды қамтиды:

• диабеттің ұзақ болуы,
• гипертония,
• холестериннің жоғары деңгейі,
• темекі шегу,
• генетикалық бейімділік.

Сонымен қатар, диабеті бар жүкті әйелдерде гормоналды өзгерістер мен қан көлемінің ұлғаюына байланысты ретинопатияның дамуы жеделдейді.

Диабеттік ретинопатияның белгілері

Диабеттік ретинопатияның ерте кезеңдерінде ешқандай симптом байқалмауы мүмкін, сондықтан тұрақты көз тексерістері өте маңызды. Ауру өршіген сайын белгілер анық көріне бастайды:

1. Көз алдына тұман немесе дақтар: қан кетулер көзге қалқып жүрген дақтар мен қара нүктелер тудыруы мүмкін.
2. Көрудің бұлыңғырлануы: макуланың ісінуі немесе тор қабықта сұйықтық жиналуы көру айқындығын төмендетеді.
3. Түнгі көрудің нашарлауы: жарық аз жағдайда көру қиындайды.
4. Түзу сызықтардың бұрмалануы: макула ісінуінің белгісі, сызықтар толқынды немесе қисық болып көрінеді.
5. Көрудің кенеттен нашарлауы: көзге қан кету немесе тор қабықтың ажырауы нәтижесінде кенеттен көру қабілетінен айырылу болуы мүмкін.
6. Көріну аймағында соқыр дақтар: қан айналымының бұзылуы нәтижесінде кейбір аймақтарда көру қабілеті толығымен жойылады.
7. Көздегі ауырсыну немесе қысым: аурудың кеш сатысында глаукома және ісіну дамуы мүмкін.
8. Түстерді қабылдаудың нашарлауы: түстерді ажырату қиындайды немесе олардың қанықтығы төмендейді.

Диабеттік ретинопатияның сатылары

1. Непролиферативті кезең:
   • Микроаневризмдер пайда болады,
   • Қатты және жұмсақ экссудаттар байқалады,
   • Макуланың ісінуі болуы мүмкін.
2. Пролиферация алдындағы кезең:
   • Қан тамырларының бітелуі күшейеді,
   • Тор қабық айтарлықтай оттегі тапшылығын сезінеді.
3. Пролиферативті кезең:
   • Жаңа қан тамырлары пайда болады,
   • Қан кетулер және тыртықтар түзіледі.
4. Диабеттік макулалық ісіну:
   • Тор қабықтың орталық бөлігіне сұйықтық жиналып, көру қабілеті төмендейді.

Диагностика әдістері

Диабеттік ретинопатияны ерте анықтау және тиімді емдеу үшін тұрақты диагностика өте маңызды. Қазіргі диагностикалық әдістерге мыналар жатады:

• Офтальмоскопия: арнайы құралдың көмегімен көз түбін қарап, тор қабықтың және қан тамырларының жағдайын бағалау.
• Флуоресценттік ангиография: қан тамырларындағы қан ағымын көру және сұйықтықтың ағып кетуін немесе тамырлардың бітелуін анықтау үшін контрастты бояу енгізу.
• ОКТ (оптикалық когеренттік томография): тор қабықтың құрылымын егжей-тегжейлі көрсететін инвазивті емес сканерлеу әдісі. Бұл макула ісінуін анықтауға мүмкіндік береді.
• Тонометрия: көз ішіндегі қысымды өлшеу әдісі, ол көбінесе пролиферативті ретинопатиямен бірге жүретін глаукоманы анықтау үшін қолданылады.
• Визометрия: көру өткірлігін тексеру арқылы қант диабетінің көру қабілетіне тигізген әсерін бағалау.
• Көздің УДЗ: әйнекті денеге қан құйылғанда тор қабықтың жағдайын бағалау үшін қолданылады.
• Автоматты ретинография: цифрлық фотосуреттер арқылы тор қабықтағы өзгерістерді анықтауға арналған скрининг әдісі.

Емдеу тәсілдері

Емдеу аурудың сатысына және тор қабықтың зақымдану деңгейіне байланысты жүргізіледі. Негізгі әдістерге мыналар жатады:

1. Қант пен қан қысымын бақылау: Қандағы глюкоза мен қан қысымының қалыпты деңгейін ұзақ уақыт бойы ұстап тұру ретинопатияның дамуын едәуір баяулатады. Сондай-ақ, холестерин деңгейін бақылау ұсынылады.
2. Тор қабықтың лазерлік коагуляциясы: Бұл процедура зақымдалған тамырлардағы сұйықтықтың ағып кетуін тоқтату және жаңа аномальды тамырлардың өсуінің алдын алу үшін қолданылады. Фокальді лазерлік терапия макула ісінуін емдеу үшін қолданылады.
3. Анти-VEGF препараттарының инъекциясы: Препараттар (афлиберцепт, ранибизумаб, бевацизумаб) тамыр эндотелийінің өсу факторын (VEGF) блоктайды, бұл жаңа тамырлардың түзілуін азайтып, ісінуді төмендетеді.
4. Стероидты инъекциялар: Көзге кортикостероидтарды енгізу қабыну мен макула ісінуін азайтуға көмектеседі, бірақ глаукома және катаракта қаупіне байланысты мұқият бақылауды қажет етеді.
5. Витрэктомия: Әйнекті денені алып тастау операциясы ауқымды қан кетулер немесе тор қабықтың ажырауы кезінде жүргізіледі. Бұл қиын жағдайларда көру қабілетін қалпына келтіруге көмектеседі.

Асқынулары

1. Әйнекті денеге қан кету: жаңа қан тамырларының жарылуы нәтижесінде қан әйнекті денеге түсіп, көру қабілетінің күрт нашарлауына әкеледі.
2. Тор қабықтың ажырауы: тор қабықта тыртықтар пайда болып, оның тартылуына және ажырауына себеп болуы мүмкін.
3. Глаукома: жаңа қан тамырлары көз ішіндегі сұйықтықтың ағып кетуін бұғаттайды, бұл көз ішіндегі қысымды арттырып, көру нервін зақымдайды.
4. Көру қабілетінен толық айырылу: диабеттік ретинопатияның асқынған сатылары қайтымсыз соқырлыққа әкелуі мүмкін.

Алдын алу шаралары

1. Қандағы қант деңгейін бақылау: диетаны сақтау және глюкоза деңгейін тұрақты түрде өлшеу.
2. Қан қысымы мен холестеринді бақылау: гипертония мен гиперлипидемияны емдеу.
3. Темекіден бас тарту: темекі шегу тор қабықтың қанмен қамтамасыз етілуін нашарлатып, аурудың дамуын жылдамдатады.
4. Дене белсенділігі: тұрақты және орташа деңгейдегі жаттығулар диабетті бақылауға көмектеседі.
5. Офтальмологқа тұрақты тексерілу: белгілер болмағанның өзінде маманға 6-12 ай сайын қаралу.
6. Салауатты өмір салты: теңгерімді тамақтану, қант пен майды тұтынуды азайту.

Сұрақтар мен жауаптар