Бурсит

Бурса дегеніміз не?

Бурса – бұл сүйектер, сіңірлер мен бұлшықеттер арасында орналасқан кішкентай, сұйықтыққа толы қапшықтар. Олар үйкелісті азайтып, буындардың тегіс қозғалуын қамтамасыз етеді. Адам денесінде шамамен 160 бурса бар.

Бурсалардың түрлері:

1. Синовиалды бурса: буындардың жанында орналасады.
2. Тері астындағы бурса: тері мен сүйек арасында орналасқан (мысалы, шынтақ аймағында).
3. Бұлшықет бурса: бұлшықеттерді сүйектен қорғауға көмектеседі.
4. Сіңір бурса: сіңірлер мен сүйектер арасында орналасады.

Бурситтің түрлері

Қабынудың сипатына қарай:

1. Асептикалық бурсит:
   Инфекциясыз қабыну, жарақат немесе артық жүктемеден пайда болады.
2. Септикалық бурсит:
   Бактериялардың (көбінесе Staphylococcus aureus) инфекциясы нәтижесінде пайда болады.

Ауру ағымына қарай:

1. Жедел бурсит:
   Симптомдардың тез басталуы және айқын көрінісі.
2. Созылмалы бурсит:
   Ұзақ уақытқа созылатын қабыну, қайталануымен ерекшеленеді.

Локализациясына қарай:

• Тізе: Препателлярлық бурсит
• Шынтақ: Олеокранондық бурсит
• Иық: Субакромиалдық бурсит
• Табан: Ретрокальканеалдық бурсит
• Жамбас: Трохантерлік бурсит

Бурситтің себептері

1. Жарақат және механикалық әсерлер:

• Ұзақ уақыт буындарға қысым жасаумен байланысты қызмет (құрылысшылар, бағбандар, спортшылар).
• Мысалы, ұзақ уақыт тізе бүгулі жағдайда жұмыс істеу тізе бурситін тудырады.

2. Буындарға артық жүктеме:

• Спорт түрлері (теннис, жүгіру, футбол) немесе өндірістік жұмыс.

3. Инфекциялар:

• Пышақ кесілген жара, жарақат немесе жәндік шағуы арқылы бактериялардың түсуі.
• Иммунитеті төмендеген немесе қант диабеті бар адамдарда жиі кездеседі.

4. Жүйелі аурулар:

• Подагра: Зәр қышқылының артық мөлшері бурсада кристалдардың пайда болуына әкеледі.
• Ревматоидты артрит: Буындардағы қабыну бурсаға әсер етуі мүмкін.
• Қант диабеті: Инфекцияның пайда болу қаупін арттырады.

5. Жасқа байланысты өзгерістер:

• Егде жастағы адамдардың бурсалары аз серпімді болып, жарақатқа сезімтал келеді.

Бурситтің белгілері

Негізгі белгілер:

• Қозғалыс кезінде күшейетін ауырсыну.
• Сипағанда анықталатын немесе көзге көрінетін ісік.
• Қабынған жердің терісінің қызаруы (әсіресе инфекциялы бурситте).
• Буын қозғалысының шектелуі.

Қосымша белгілер:

• Септикалық бурсит: Дене қызуы, бурсада іріңнің жиналуы, жалпы әлсіздік.
• Созылмалы бурсит: Бурса қабырғаларының қалыңдауы, тіндердің икемділігінің төмендеуі.

Локализациясына байланысты белгілер:

• Шынтақ: Гольф добының өлшеміндей жұмсақ ісік.
• Тізе: Жүру немесе аяқтың бүгілуі қиынға соғады.
• Жамбас: Ауырсыну жамбас аймағынан санға немесе бөксе аймағына таралады.
• Иық: Қолды иық деңгейінен жоғары көтеру қиындайды.

Диагностика

Диагностикалық қадамдар:

1. Анамнез жинау:
   Дәрігер симптомдардың қашан басталғанын, ауырсыну сипатын және қоздырғыш факторларды анықтайды.
2. Физикалық тексеру:
   Пальпация және қозғалыс ауқымын бағалау.
3. Зертханалық зерттеулер:
   • Бурса сұйықтығын талдау: инфекцияны немесе кристалдардың (подагра) болуын анықтау.
   • Қан анализі: қабыну маркерлерін анықтау.
4. Аспаптық әдістер:
   • Рентген: Артритті немесе сынықтарды жоққа шығару.
   • УДЗ: Бурсаның сұйықтық мөлшерін жылдам анықтау.
   • МРТ: Созылмалы бурсит диагнозын нақтылау.

Дифференциалды диагноз:

• Ревматоидты артрит
• Подагра
• Тендинит
• Инфекциялық артрит

Емдеу

Консервативті әдістер:

1. Демалыс:
   Зардап шеккен аймақ қозғалысын шектеу.
2. Салқын компресс:
   Қабыну мен ауырсынуды азайту үшін мұзды 15–20 минут бойы әр 2–3 сағат сайын қолданыңыз.
3. Қабынуға қарсы дәрілер:
   • Ибупрофен, диклофенак немесе напроксен.
4. Стероидты инъекциялар:
   • Қабынуды жылдам басу үшін қолданылады.

Септикалық бурситті емдеу:

1. Бурса сұйықтығының анализіне негізделген антибиотиктер (ауыз арқылы немесе тамырға енгізу).
2. Іріңді алып тастау үшін бурсаны дренаждау.
3. Ауыр жағдайларда бурса хирургиялық жолмен алынады.

Реабилитация:

• Бұлшық еттерді күшейту және қозғалысты жақсарту үшін физиотерапия.
• Қайталануды болдырмау үшін созылу жаттығулары.

Алдын алу

Бурситтің алдын алу бойынша кеңестер:

1. Ұзақ қысымнан аулақ болыңыз:
   Тізе жастықтарын немесе жұмсақ төсемдерді пайдаланыңыз.
2. Физикалық белсенділік алдында жаттығыңыз:
   Буындарды және бұлшықеттерді дайындау үшін жаттығулар жасаңыз.
3. Ыңғайлы аяқ киім киіңіз:
   Бұл өкше бурситінің қаупін азайтады.
4. Бұлшық еттерді күшейтіңіз:
   Тұрақты жаттығулар буындарға түсетін қысымды азайтады.
5. Салмақты қадағалаңыз:
   Артық салмақ буындарға қосымша қысым жасайды.

Сұрақтар мен жауаптар