1. Симптомдар және клиникалық көріністер
- Тері зақымдануының түрлері:
- Эритематозды (қызыл) дақтар;
- Папулалар (ұсақ түйіндер);
- Везикулалар (көпіршіктер) — олар жарылып, сұйықтық бөлуі мүмкін;
- Лихенизация (созылмалы қабыну аймағындағы терінің қалыңдауы).
- Жасқа байланысты түрлері:
- Сәбилік түрі: 2 жасқа дейін, жиі бет, бас терісі және аяқ-қолдың сыртқы беттері зақымданады.
- Балалар түрі: 2-12 жас аралығында, көбінесе шынтақ пен тізе бүгістерінде көрінеді.
- Ересек түрі: әдетте қол, бет, мойын және көз айналасы зақымдалады.
- Ауырлық дәрежесіне байланысты: Жеңіл түрлері сирек және шектелген бөртпелермен көрінсе, ауыр түрлері тұрақты емді қажет етеді.
2. Себептер және қауіп факторлары
- FLG ген мутациясы: Бұл геннің мутациясы тері тосқауылының функциясын төмендетіп, теріні қабынуға бейім етеді.
- Иммундық факторлар: АД бар науқастарда аллергиялық реакцияларға байланысты IgE антиденелерінің жоғары деңгейі байқалады.
- Тері тосқауылының бұзылуы: Құрғақ тері липидтердің төменгі деңгейіне және терінің қорғаныс қабілетінің жеткіліксіздігіне байланысты болады.
- Гормоналды факторлар: Жыныстық жетілу немесе жүктілік кезіндегі гормоналды өзгерістер симптомдардың күшеюіне әкелуі мүмкін.
Дәрігерге қашан қаралу керек?
Атопиялық дерматит кезінде қышу, бөртпе немесе қабыну шыдамсыз болып, емге көнбесе немесе инфекцияға күдік туғызса, дәрігерге қаралу өте маңызды.
3. Диагностика
- Ханифин және Райк критерийлері: Диагнозды қою үшін жиі қолданылатын критерийлер (мысалы, қышу және қосымша белгілер).
- Лабораториялық зерттеулер:
- Қанның жалпы анализі: Аллергиялық реакцияны көрсететін эозинофилдердің жоғары деңгейін анықтай алады.
- IgE деңгейі: Аллергиялық бейімділікті көрсетеді.
- Аллергия скринингі: Кейде АД қоздыратын аллергендерді анықтау үшін тері сынақтары жүргізіледі.
4. Емдеу
Емдеу мақсаты — симптомдарды азайту, асқынулардың алдын алу және тері тосқауылының функциясын жақсарту.
4.1 Ылғалдандырғыш құралдар (эмоленттер):
- Эмоленттерді таңдау: Кремдер, майлар, лосьондар және гельдер қолданылады.
- Жиілігі: Эмоленттерді күніне 2-3 рет, әсіресе душтан кейін жағу ұсынылады.
- Типтері:
- Окклюзивті (ылғалды сақтайтын): Вазелин, минералды майлар.
- Ылғалдандырғыш заттар: Глицерин, гиалурон қышқылы.
- Жұмсартатын компоненттер: Ланолин, аллантоин.
4.2 Топикалық кортикостероидтар:
- Доза: Жеңіл түрлер үшін әлсіз стероидтар, ауыр түрлер үшін күшті стероидтар қолданылады.
- Жағымсыз әсерлері: Ұзақ қолданғанда тері атрофиясы және созылу белгілері пайда болуы мүмкін.
- “Баспалдақ” әдісі: Жағдай жақсарған сайын кортикостероидтардың концентрациясын біртіндеп азайту маңызды.
4.3 Топикалық кальциневрин ингибиторлары:
- Такролимус және Пимекролимус: Ұзақ қолдануға жарамды, бірақ бетке немесе мойынға жаққанда сақ болу қажет, өйткені жағып болған соң күйдіру сезімі болуы мүмкін.
4.4 Жүйелі терапия:
- Иммуносупрессивті препараттар: Метотрексат және циклоспорин ауыр түрлерде қолданылады, бірақ жанама әсерлерін бақылау қажет.
- Биологиялық препараттар: Дупилумаб ересектер мен 6 жастан асқан балаларға жарамды.
- Жүйелі стероидтар: Қатты өршу жағдайында тез әсер ету үшін қолданылады, бірақ олардың қолданылуы ауыр жанама әсерлер қаупіне байланысты шектеледі.
4.5 Фототерапия (жарықпен емдеу):
- Ультракүлгін терапия: Хроникалық АД үшін ультракүлгін сәулелерді қолдану көмектеседі.
- Қауіптері: Тері тітіркенуін тудыруы мүмкін және ұзақ уақыт қолданғанда тері қатерлі ісігінің даму қаупін арттырады.
5. Алдын алу және өмір салты
- Ылғалдандыру: Тұрақты түрде ылғалдандыру асқынуларды азайтады.
- Киім таңдау: Жұмсақ, табиғи маталардан жасалған киім кию ұсынылады.
- Тамақ және қоспалар: Омега-3 және пробиотиктер терінің жағдайына жағымды әсер етуі мүмкін.
- Стресс менеджменті: Стрессті басқару әдістері симптомдарды бақылауға көмектеседі.
6. Вакциналар және инфекциялар
- Вакцинация: Атопиялық дерматит бар пациенттерге инфекциядан қорғау үшін вакцинация ұсынылады.
- Антибиотиктер: Тері инфекциясы кезінде тағайындалады, бірақ мұқият қолдану қажет.
7. Асқынулар
- Стафилококк инфекциясы: АД бар тері инфекцияларға бейім.
- Эритродермия: Тез арада медициналық көмек қажет ететін ауыр қабыну.
- Психологиялық мәселелер: Қышу және эстетикалық мәселелер депрессия мен мазасыздық тудыруы мүмкін.
