ВДЖП түрлері
Құрғақ (атрофиялық) түрі:
- Аурудың дамуы: Құрғақ түрі бірнеше кезеңнен өтеді: бастапқыда кішігірім друз пайда болады, кейін олар кеңейіп, макула аймағындағы пигменттік эпителий мен хориокапиллярларды қоса алғанда, тіндердің толықтай бұзылуына әкелетін географиялық атрофияға айналады.
- Болжам: Құрғақ түрі баяу дамиды, бірақ соңғы кезеңдерінде көрудің айтарлықтай жоғалуына әкелуі мүмкін. Бұл пациенттердің күнделікті әрекеттерін, мысалы, кітап оқу немесе көлік жүргізу қабілеттерін шектейді.
Ылғалды (неоваскулярлық) түрі:
- Субретинальды қан кетулер: Жаңа қан тамырларының жарылуы сетчатка астында гематома түзілуіне әкелуі мүмкін, бұл көрудің күрт төмендеуіне себеп болады.
- Қайталану қаупі: Анти-VEGF инъекциялары арқылы емделгеннен кейін де жаңа тамырлардың қайта пайда болу қаупі сақталады, бұл тұрақты бақылауды қажет етеді.
Себептері және қауіп факторлары
- Эпигенетикалық факторлар:
- Зерттеулер көрсеткендей, қоршаған орта факторлары (дұрыс тамақтанбау, токсиндердің әсері) ВДЖП дамуына байланысты гендерді белсендіруі немесе басуы мүмкін.
- Физикалық белсенділіктің төмен деңгейі:
- Аз қозғалысты өмір салты қан айналымының нашарлауына және тамырлардың жалпы жағдайының нашарлауына байланысты ВДЖП даму қаупін арттырады.
- Жүйелік қабыну процестері:
- Қант диабеті, ревматоидты артрит сияқты созылмалы қабынулар сетчатка тамырларын зақымдауы мүмкін.
Симптомдары
- Түнгі көрудің бұзылуы: Пациенттер қараңғыда көздің бейімделуінде қиындық сезінеді.
- Шеткі көрудің бұзылуы: ВДЖП макуланы зақымдағанымен, кейбір пациенттерде қабыну процестеріне байланысты шеткі көрудің нашарлауы байқалады.
- Бастапқы кезеңдегі жасырын симптомдар: Пациенттер орталық көрудің шамалы ақауларын байқамауы мүмкін, бірақ арнайы тесттер арқылы анықтауға болады.
Диагностикасы
- Заманауи сканерлеу құрылғылары:
- Жаңа буын ОКТ-ангиографиясы макуланың тамыр желісін бағалауға және сетчатка қабаттарындағы өзгерістерді егжей-тегжейлі көруге мүмкіндік береді.
- Қандағы биомаркерлер:
- Қабыну және оксидативті стресс процестеріне байланысты белоктар мен липидтерді анықтау арқылы ауруды ерте кезеңде анықтауға арналған зерттеулер жүргізілуде.
- Микропериметрия:
- Бұл тест макула аймағындағы сетчатканың сезімталдығын бағалап, функционалдық өзгерістердің дәрежесін өлшеуге көмектеседі.
Емдеу
Құрғақ түрі:
- Эксперименттік дәрілер: Друздардың пайда болуын баяулатып, макула жасушаларының бұзылуын болдырмайтын дәрілер зерттелуде.
- Клеткаларды трансплантациялау: Фоторецепторлар мен пигменттік эпителийді қалпына келтіру үшін діңгек жасушаларды қолдану.
Ылғалды түрі:
- Биосенсорлар: Қазіргі заманғы имплантацияланған құрылғылар макуладағы өзгерістерді нақты уақыт режимінде бақылауға және жағдайдың нашарлауын болдырмауға мүмкіндік береді.
- Төмен интенсивті радиотерапия: Анти-VEGF емдеу әдістерімен бірге қолданылғанда кейбір пациенттерде оң нәтижелер береді.
- Иммуномодуляторлар: Сетчаткадағы аномальды қабынуды басуға бағытталған жаңа әдістер.
Алдын алу
- Кешенді денсаулықты басқару:
- Қан қысымын, қант деңгейін және липидтік профильді бір уақытта бақылау аурудың дамуын айтарлықтай бәсеңдетеді.
- Көк жарықты сүзу:
- Қазіргі заманғы линзалар мен экран фильтрлері сетчаткадағы оксидативті стресс процесін арттыратын көк жарықтың әсерін азайтады.
- Көз жаттығулары:
- Фокусты жақсартуға және көзді босаңсытуға арналған арнайы жаттығулар көру жүйесінің жалпы жағдайын жақсартады.
ВДЖП-пен өмір сүру
- Когнитивтік терапия:
- Көру қабілеті қатты нашарлаған пациенттерге кеңістіктік қабылдауды жақсартуға және жаңа өмір жағдайларына бейімделуге көмектесетін сабақтар ұсынылады.
- Бағдарлану жаттығулары:
- Маман пациенттерді күнделікті тапсырмаларды орындау үшін шеткі көруді пайдалануға үйретеді.
- Қоғамға интеграция:
- Онлайн қолдау топтары және психологпен кеңесу көрудің нашарлауымен байланысты мазасыздық пен депрессияны жеңуге көмектеседі.
