Арқа ауруы

Арқа анатомиясы және ауру механизмдері

Омыртқа омыртқалардан, омыртқааралық дискілерден, байламдардан, жүйке талшықтарынан және бұлшықеттерден тұрады. Олардың барлығы бірге тұрақтылық пен қозғалысты қамтамасыз етеді. Осы компоненттердің кез келгеніндегі бұзылулар ауруды тудыруы мүмкін.

1. Мойын бөлігі (C1-C7):
   • Бастың қозғалысы мен тіреуіне жауап береді.
   • Көбінесе ауру иыққа немесе қолға берілуімен байқалады.
2. Кеуде бөлігі (T1-T12):
   • Аз қозғалғыш, көбінесе бұлшықет кернеуінен ауырсынуды тудырады.
3. Бел бөлігі (L1-L5):
   • Дене салмағының көп бөлігін көтереді.
   • Дегенеративті аурулар кезінде ауырсынудың негізгі аймағы.
4. Сегізкөз және құйымшақ бөлігі:
   • Жамбас құрылымдарына байланысты, көбінесе радикулопатиямен байланысты.

Арқа ауруының түрлері

• Ноцицептивті ауру:
  • Тіндердің зақымдануынан пайда болады (байламдардың созылуы, сынық).
• Нейропатиялық ауру:
  • Жүйке зақымдалуымен байланысты, жиі шаншу немесе күйдіру сезімімен жүреді.
• Психосоматикалық ауру:
  • Стресс, мазасыздық, депрессия кезінде күшейеді.
• Аралас ауру:
  • Бірнеше түрдің үйлесімі, көбінесе созылмалы жағдайларда кездеседі.

Қауіп факторлары

1. Физикалық:
   • Артық жүктеме, жарақаттар, ұзақ уақыт бір қалыпта отыру.
2. Жасқа байланысты:
   • Дискілердің икемділігінің төмендеуі, 50 жастан кейін остеопороз.
3. Өмір салты:
   • Отырысқа бейім өмір салты, темекі шегу, артық салмақ.
4. Генетикалық:
   • Дегенеративті ауруларға бейімділік.
5. Психологиялық:
   • Депрессия, созылмалы стресс.

Диагностика тәсілдері

Арқа ауруының диагностикасы оның негізгі себебін анықтауға бағытталған, себебі бұл емдеу стратегиясын анықтайды.

1. Толық анамнез жинау:
   • Ауру қашан басталды? Қандай қозғалыстар оны күшейтеді? Жарақат немесе физикалық белсенділікпен байланысы бар ма?
   • Тревожды симптомдар (салмақ жоғалту, қызба, жамбас мүшелерінің функцияларының бұзылуы).
2. Физикалық тексеру:
   • Омыртқаның қозғалғыштығын тексеру.
   • Асимметрияның, бұлшықет спазмдарының бар-жоғын анықтау.
   • Неврологиялық тесттер (рефлекстерді, күшті, сезімталдықты тексеру).
3. Инструменталды әдістер:
   • Рентген: сүйек құрылымдарының өзгерістерін анықтайды.
   • МРТ: жұмсақ тіндер, дискілер мен нервтердің жағдайын бағалау.
   • КТ: омыртқа құрылымын нақтылау.
   • Электромиография (ЭМГ): жүйке өткізгіштігін бағалау.
4. Арнайы талдаулар:
   • Қан талдаулары: инфекциялық немесе қабыну ауруларын жоққа шығару.
   • Денситометрия: остеопороз диагностикасы.

Емдеу тәсілдері

1. Консервативті әдістер

• Медикаментозды емдеу:
  • Қабынуға қарсы препараттар (ибупрофен, целекоксиб): ауруды және қабынуды басады.
  • Анальгетиктер: жеңіл ауру кезінде парацетамол.
  • Антидепрессанттар: созылмалы ауруды емдеу үшін амитриптилин.
  • Нейропатияға қарсы препараттар (габапентин, прегабалин).
• Физиотерапия:
  • Жеке таңдалған жаттығулар (йога, пилатес).
  • Электротерапия (ТЕНС), ультрадыбыс.
• Альтернативті медицина:
  • Инемен емдеу (акупунктура).
  • Биофидбэк (бұлшықет жаттықтыру әдісі).

2. Инвазивті әдістер

• Стероидты инъекциялар:
  • Жүйке түбірлерінің қабынуы кезіндегі ауруды азайту.
• Жүйке блокадасы:
  • Ауру синдромын уақытша жою.

3. Хирургиялық емдеу

• Басқа әдістердің тиімсіздігі жағдайында ұсынылады.
• Операция түрлері:
  • Микродискэктомия: диск жарығын бір бөлігін алып тастау.
  • Ламинэктомия: қысымды азайту үшін омыртқа бөлігін алып тастау.
  • Артродез: тұрақсыздық кезінде омыртқаларды біріктіру.

Созылмалы аурудың ерекшеліктері

Созылмалы арқа ауруы жиі:

• Өмір сапасының нашарлауымен.
• Әлеуметтік оқшауланумен.
• Депрессияның дамуымен жүреді.

Реабилитация

Аурудың өршуінен кейін маңызды:

1. Физикалық белсенділікті біртіндеп арттыру.
2. Бұлшықет корсетін нығайтуға бағытталған жаттығуларды орындау.
3. Кенет қозғалыстар мен артық жүктемеден аулақ болу.

Инновациялық тәсілдер

• Роботтандырылған технологиялар:
  • Дұрыс дене қалпын қолдау және омыртқа жүктемесін азайтуға арналған құрылғылар.
• Генетикалық зерттеулер:
  • Омыртқа ауруларына бейімділікті анықтау.

Өмір салты және алдын алу

1. Тұрақты физикалық белсенділік: жаяу жүру, жүзу.
2. Дұрыс жұмыс орны: белге тірек беретін орындық, көз деңгейіндегі монитор.
3. Салауатты тамақтану: кальций мен D витамині.
4. Темекі шегуден бас тарту.

Сұрақтар мен жауаптар