Безеу

Қысқаша шолу

Акне – бұл тері майының артық мөлшері мен бактериялардан пайда болатын терінің қабынуы. Көбінесе гормондардың әсерінен жасөспірімдерде жиі кездеседі, бірақ ересектерде де пайда болуы мүмкін. Емдеу әдістері жергілікті және жүйелі препараттарды қолдануды қамтиды, бұл шрамдарды болдырмауға және бөртпелерді бақылауға көмектеседі.

Симптомдары

Акне бөртпелер, қара және ақ нүктелер, кисталар мен түйіндер түрінде пайда болады. Жиі бетте, арқада, кеудеде және иықтарда кездеседі. Симптомдарға қабыну, қызару және ауырсыну кіруі мүмкін.

Акне түрлері

• Қара нүктелер (комедондар) – терідегі кішкентай қара немесе сарылау түйіршіктер; олар кірді емес, шаш фолликулының ішкі бетінің боялуынан қара түсті болып көрінеді.
• Ақ нүктелер – қара нүктелерге ұқсас, бірақ тығыздау және қысып шығаруға келмейді.
• Папулалар – ауырсыну тудыратын кішкентай қызыл түйіндер.
• Пустулалар – папулаларға ұқсас, бірақ ортасында ақ іріңді басы болады.
• Түйіндер – тері астындағы үлкен, қатты құрылымдар, ауырсыну тудырады.
• Кисталар – акненің ең ауыр түрі; іріңді үлкен құрылымдар, фурункулдарға ұқсас, шрам қалдыруы мүмкін.

Себептері

Акне шаш фолликулдары немесе тері тесіктерінің бітелуінен пайда болады. Бұл артық тері майы, бактериялар немесе өлі тері жасушаларының әсерінен болады. Бітелген тесіктер қабынуға әкеліп, ауырсыну, ісіну және қызаруды тудырады.

Акнені күшейтетін факторлар:

• Тар киімдер мен шлемдерді кию.
• Ауаның ластануы және жоғары ылғалдылық.
• Тері күтіміне арналған майлы құралдарды пайдалану немесе майлармен жанасу.
• Кортизол деңгейін көтеретін стресс.
• Дәрі-дәрмектің жанама әсерлері.
• Бөртпелерді қысып шығару.

Тамақтану және акне

Кейбір зерттеулер акнені майсыз сүт, сарысу протеиндері және қант мөлшері жоғары диеталармен байланыстырады.

Гормондар мен акне

Акне гормондармен, әсіресе андрогендермен байланысты және жасөспірімдер мен жас адамдарда белсендіріледі. Гормоналды өзгерістер, мысалы, етеккір алдындағы, бөртпелер тудыруы мүмкін.

Қауіпті факторлар

• Жасөспірімдік және гормондық өзгерістер
• Генетикалық бейімділік
• Майлы косметика қолдану
• Стресс және көмірсуларға бай тамақтану

Диагностика

Диагноз дерматологтың көзбен шолып тексеруі арқылы қойылады. Кейде басқа тері ауруларын немесе гормоналды бұзылуларды жоққа шығару үшін қосымша сынақтар қажет болуы мүмкін.

Дерматологтар акнені ауырлық дәрежесі бойынша жіктейді:

• 1-дәрежелі (жеңіл): негізінен ақ және қара нүктелер, аздаған папулалар мен пустулалар.
• 2-дәрежелі (орташа немесе пустулезді акне): көп папулалар мен пустулалар, негізінен бетте.
• 3-дәрежелі (орташа ауыр немесе түйінді-кистозды акне): көптеген папулалар мен пустулалар, кейде қабынған түйіндермен бірге. Арқа мен кеуде де зақымдалуы мүмкін.
• 4-дәрежелі (ауыр түйінді-кистозды акне): көптеген үлкен, ауырсындыратын және қабынған пустулалар мен түйіндер.

Емдеу

Акнені қалай емдейді?

• Акне емдеу науқастың жасына, түріне және аурудың ауырлығына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Емдеудің басты мақсаты – жаңа бөртпелердің пайда болуын болдырмау және барларын жою. Жергілікті препараттар, ауызша дәрілер және дәрі-дәрмексіз процедуралар қолданылады.

Жергілікті препараттар

• Бензой пероксиді: Антисептикалық қасиеттерге ие және терідегі бактериялардың санын азайтады. Ақ және қара нүктелердің санын азайтады және қабынуға қарсы әсері бар. Әдетте, крем немесе гель түрінде күніне бір-екі рет қолданылады. Бензой пероксиді теріні құрғатып, қызартып, қабыршақтануды тудыруы мүмкін. Құрал шаш пен киімді ағартуы мүмкін және теріні күнге сезімтал етеді, сондықтан күннен қорғайтын құралдарды пайдалану ұсынылады.
• Салицил қышқылы: Лосьондар немесе тазартқыш құралдар түрінде қолданылады, терінің зақымдалған жасушаларын жоюға көмектеседі.
• Азелаин қышқылы: Өлі жасушаларды жояды және бактериялармен күреседі. Тәулігіне екі рет (немесе тері сезімтал болса, бір рет) қолданылады. Жанама әсерлері – жеңіл күйдіру, қышу және құрғақтық.
• Ретиноидтар: Өлі тері жасушаларын жояды, оларды фолликулдарда жинақталудан сақтайды. Мысалы, третиноин және адапален. Күніне бір рет, кешке, жуынғаннан кейін 20 минуттан соң қолданылады. Жанама әсерлері – жеңіл тітіркену және күйдіру сезімі. Жүктілік кезінде қолдануға болмайды.
• Антибиотиктер: Клиндамицин мен эритромицин сияқты лосьондар мен гельдер терідегі бактериялармен күреседі. 6-8 апта бойы күніне бір-екі рет қолданылады. Ұзақ қолдану бактериялардың төзімділігін тудыруы мүмкін.
• Дапсон: Бактерияға қарсы қасиеттері бар гель, қабынған акнеге көмектеседі.

Ауызша қабылданатын препараттар

• Антибиотиктер: Орташа және ауыр акнені емдеуге тетрациклин және оның аналогтары қолданылады. Жергілікті құралдармен бірге қолдану ұсынылады. Жүкті және емізетін әйелдерге эритромицин тағайындалады. Антибиотиктер терінің күнге сезімталдығын арттырады және емдеудің алғашқы апталарында контрацептивтер тиімділігін төмендетуі мүмкін.
• Изотретиноин: Ауыр акнені емдейтін препарат. Тері майының өндірісін төмендетеді, фолликулдардың бітелуін болдырмайды, бактериялар санын азайтады және қабынуды басады. Көптеген жанама әсерлері болғандықтан, тек маман тағайындайды.
• Гормондық терапия: Гормоналды өзгерістермен байланысты акнеге бейім әйелдерге жарайды. Құрамында аралас контрацептивтер немесе спиронолактон сияқты препараттар болуы мүмкін. Ко-циприндиол – ауыр акнені емдейтін гормоналды препарат, тері майының өндірісін азайтады. Жанама әсерлері: бас ауруы, көңіл-күйдің өзгеруі және салмақтың өзгеруі.

Қосымша емдеу әдістері:

• Стероидтер: Қабынуды азайту үшін түйіндерге енгізіледі.
• Лазерлік терапия: Жаңа коллаген өсуін ынталандырып, шрамдарды емдеуге көмектеседі.
• Химиялық пилингтер: Тері күйін жақсарту үшін ескі терінің жоғарғы қабатын жояды.

Алдын алу

Теріні үнемі тазалау, агрессивті құралдарды қолданудан бас тарту және теріге сай косметиканы қолдану қаупін азайтуға көмектеседі. Бетке жиі қол тигізбеу және дұрыс тамақтану да ұсынылады.

Болжам

Уақытылы және адекватты емдеу акнені бақылауға және шрамдардың пайда болуын болдырмауға мүмкіндік береді. Кейбір науқастарда акне жастан кейін жойылуы мүмкін, бірақ басқаларда бұл созылмалы проблема ретінде қалуы мүмкін.

Сұрақтар мен жауаптар